Manuscript Number : GISRRJ120338

श्रीगीतगोविन्दमाधारीकृत्य रचितं प्रत्येकमपि गीतिकाव्यं मधुरकोमलकान्तपदावली-युक्तमवश्यमेव भवति। अत्र सहृदयानां रसास्वाद: अक्लेशेन जायते । तत्रापि प्रायश: सर्वेषु एतादृशेषु गीतिकाव्येषु शृङ्गाररसस्य प्राधान्यमेव दृश्यते । सर्वेषु रसेषु शृङ्गार: रसराज: इति कथ्यते । यदा कवि: शृङ्गारी भवति तदा तस्य काव्यं जगद्रसमयं करोति । यदि सैव कवि: अशृङ्गारो भवति, तर्हि सर्वं निरसं प्रतीयते । ध्वन्यालोककारेण तदेवोच्यते - शृङ्गारी चेत्कवि: काव्यं जातं रसमयं जगत् । स एव चेदशृङ्गार: नीरसं सर्वमेव तत् ।। एवं गीतिकाव्यरचनापरम्परायां श्रीजयदेव: शृङ्गारी कविरिति नाम्ना प्रसिद्ध:। तस्य काव्यञ्च शृङ्गाररसप्रधानमेव, यत्र विप्रलम्भसम्भोगयो: द्वयोरपि शृङ्गारभेदयो: आस्वाद: आसमाप्तिं यावत् सहृदयै: कर्तुं शक्यते । आरम्भे राधाकृष्णयो: विप्रलम्भ: अन्ते च तयो: सम्भोग: अत्युत्कृष्टतया श्रीजयदेवेन उपस्थापित:। अनेन काव्येन अनुप्राणित: कवि: श्रीशितिकण्ठो नाम श्रीरामचरित्रमाधारीकृत्य ’गीतसीतावल्लभम्“ इत्याख्यं काव्यं रचयामास, यत्खलु सहृदयसमाजे रामसेवकसमाजे च अतीव प्रियतमं प्रतिभाति । अस्मिन्नेव काव्ये शृङ्गाररसस्य पर्यालोचनम् अस्य शोधप्रबन्धस्य प्रमुखं लक्ष्यं भवति। अत्र विशिष्टतया पञ्चवट्यां पर्णशालायां सीतारामयो: शृङ्गारोद्दीपकवर्णना, सूर्पणखामाध्यमेन रामरतिसन्दर्भे वर्णना, मुग्धा नायिका सीता, कैकेयीमानावसरे दशरथस्य प्रणयवचनम् इत्येते विषया: प्राधान्येन आलोतितास्सन्ति। प्रसङ्गात् कवेः शितिकण्ठस्य तत्कृतेः गीतसीतावल्लभस्य च परिचयोऽपि संक्षेपेणात्र उपस्थापितः।