Manuscript Number : GISRRJ20366

अथ “विद्ययाऽमृतमश्नुते” इति खलु ऋषिवाक् । पराऽपरेति संज्ञितेयं शिक्षा आन्विक्षिकी, त्रयीवार्त्ता, दण्डनीतिः इत्यादयोऽपि अन्यर्भाव्य विराजते । यद्यपि शिक्षेयं वेदेकेन्द्रिता तद्रक्षणपरम्परा तदाश्रिता च विकासं प्राप्नोति, तथापि भारते स्वातन्त्र्यं भजमानेयं शिक्षा ऋषिभिः नानासम्प्रदायाश्रितैः बहुपरिवर्द्धिता । शिक्षयेति ज्ञायते यया सा शिक्षा । “यावज्जीवं अधीयते विप्राः” शिक्षा आजीवनं प्रचलमाना एका चलन्ती प्रक्रिया भवति । बालके अन्तर्निहितरूपेण विद्यमानानां शक्तीनां बहिः प्रकाशनं शिक्षाप्रक्रियाद्वारा सम्पादयितुं शक्यते । वेदशास्त्रविज्ञानादीनां स्वाध्यायानुशीलनं तत्त्वार्थज्ञानं च विद्येति स्वीक्रियते । उपनिषदामनुसारेण द्वे विद्ये परा अपरा च । तत्र अपरा इत्युक्तेः वेदाः वेदाङ्गानि च । किञ्च परा इत्युक्ते यया तदक्षरम् अधिगम्यते । तद् यथा द्वे विद्ये वेदितव्ये.... पराचैवापरा च । तत्रापरा ऋग्वेदो, यजुर्वेदो, सामवेदः, अथर्ववेदः, शिक्षा, कल्पः, व्याकरणं, निरुक्तं, छन्दः, ज्योतिषञ्चेति । अथ परा यया तदक्षरम् अधिगम्यते ।